تفکر تاسیس کمیته ثبت پرندگان از سال‌ها پیش (ژانویه 2004) پس از دیدار با دکتر اسکات در مورد تهیه اطلس پرندگان ایران به وجود آمد و پس از تهیه اولین مقاله در مورد گسترش پراکنش برخی از گونه‌ها قوت گرفت و فرم‌های مربوط به این کمیته در کشورهای از قبیل ایرلند و اردن برای راهنمایی مورد بررسی اولیه قرار گرفت. اما بحث در مورد این که این کمیته زیرنظر ارگان دولتی (واحد پرنده‌شناسی سازمان حفاظت محیط زیست) یا انجمن‌های غیردولتی باشد منجر به توقف تفکر قبلی شد تا اینکه آقای یان هریسون پس از داوری مقاله کوتاهی در مورد کوکوی سیاه برای چاپ در مجله Podoces از وجود چنین کمیته‌ای پرس و جو نمودند. وی پس از توضیح پیشینه این تفکر اظهار نمودند که در کشور عمان و سوریه با همکاری و راهنمایی وی چنین کمیته‌ای تشکیل شده و حاضر است برای چنین کاری به ایرانیان علاقه‌مند نیز کمک نمایند. به هر حال ضمن تماس با برخی از افراد علاقه‌مند داخلی و خارجی، در تاریخ 26 می 2008 این کمیته تاسیس شد.

پس از مشورت‌های لازم آرم این کمیته تصویر سینه‌سرخ ایرانی که در نام علمی آن کلمه ایران ذکر شده است تعیین گردید. همچنین کل گونه‌های پرندگان ایران به دو لیست جداگانه پرندگان کمیاب و پرندگان معمول تقسیم شده، و فرم مربوط به ثبت پرندگان کمیاب (یا جدید) برای ایران جهت اثبات مشاهده آن تهیه گردید. بقیه پرندگان که در جدول پرندگان کمیاب از آن‌ها ذکر نشده جزو پرندگان معمول محسوب شده و نیازی به توصیف کامل هر مشاهده نمی‌باشد (اما در مورد گونه‌هایی که دارای چند زیر گونه در ایران هستند اطلاعات بیشتری مورد نیاز است).

این کمیته متشکل از دو تیم داخلی و خارجی تاسیس شد. اعضای داخلی آن را عمدتا جوانان زیرنظر هدایت جناب آقای مهندس علی ادهمی تشکیل دادند و اعضای اصلی مشاوران خارجی متشکل از جناب آقایان دکتر درک اسکات، یان هریسون و ریچارد پورتر هستند و در کنار آن‌ها آقایان رافائل آی و مگنوس اولمن دو تن از گردشگران خارجی که در سال‌های اخیر سفرهای پرنده‌شناسی متعددی به ایران داشتند قرار دارند. اعضای داخلی اولیه این تیم متشکل از جناب آقایان مهندس احمد براتی، سید بابک موسوی، محمدابراهیم صحتی ثابت، محمد توحیدی‌فر و پرویز بختیاری بودند و سپس آقایان میثم قاسمی، علی خانی و عباس عاشوری نیز به این تیم اضافه شدند. آقای ابوالقاسم خالقی زاده نیز به عنوان هماهنگ کننده این دو تیم و همچنین یکی از اعضای اصلی تیم داخلی مشغول فعالیت شدند.

در بازنگری سال 1394، تیم های مختلف در کمیته ثبت پرندگان تشکیل شد و اعضای داخلی به عنوان اعضای اصلی این کمیته و اعضای خارجی به عنوان مشاوران این کمیته در نظر گرفته شدند. جنابان آقای علی سنگچولی و آقای علیرضا هاشمی  نیز به اعضای اصلی این کمیته اضافه شدند و جناب آقای محمد توحیدی فر در نقش معاون کمیته افزوده شدند. به علاوه، نامگذاری فارسی پرندگان در فصل زمستان 1394 مورد بررسی قرار گرفت و با تعیین معیارها، اصلاحات اساسی لازم انجام شد. هسته اصلی تیم نامگذاری این کمیته متشکل از آقایان علی ادهمی، ابوالقاسم خالقی زاده و محمد توحیدی فر بود اما برای بازنگری نامگذاری پرندگان در زمستان 1394، علاوه بر استفاده از منابع موجود، بر اساس نظرخواهی جمعی از بسیاری از افراد نسل قدیم و جدید نامگذاریهای متعدد قبلی مورد بازنگری قرار گرفت و نامگذاری واحد اصلاح شده معرفی گردید. همچنین در بازنگری سال 1394، لیستهای پرندگان جوجه آور معمول، جوجه آور کمیاب و غیرجوجه آور تهیه شدند.

در سال 1395، تیم شناسایی پرندگان معرفی شدند. همچنین نمایندگان استانی کمیته ثبت پرندگان معرفی شدند که شامل افراد زیر بود: محمدرضا مسعود، امیرمهدی ابراهیمی، اصغر محمدی نصرآبادی، مریم امیدی، محمدجواد پرستگاری، ابوالقاسم خالقی زاده، فرهاد حسینی طایفه، علی حاجی آبادی، مهدی نورمحمدی، پرویز بختیاری، علیرضا هاشمی، سیدبابک موسوی، اردشیر امینی، فرشاد اسکندری، اشرفعلی حسینی، لیلا جولایی، صادق خسروی، احمد بحری، رضا علی اصل، جعفر غلامی، محمد سفرنگ، سید ناصح حسینی، محمدابراهیم صحتی ثابت، آریا شفاعی پور، رمضانعلی قائمی، محمود شکیبا، عباس عاشوری، محسن امیری، کوروس ربیعی، محمود کلنگری، میثم قاسمی، سیدعلی جبلی، امیر جعفری. تا پایان سال 1395، لیست پرندگان برای همه استانها تدوین و برای بسیاری از آنها به روز شد. در اسفند 1395، جناب آقایان محمد سفرنگ، محمدجواد پرستگاری و علی سنگچولی به تیم شناسایی پرندگان اضافه شدند. همچنین تعداد نمایندگی استانی در اسفندماه 1395 افزایش یافت (شامل محمد پاپری زارعی، کوروش خلیلی، هوشنگ پورزال، حامد استواری، کاوه پیوندی، موسی مزینانیان، محمدجواد رستمی احمدوندی، فردین نظیری، ماندانا حضرتی فرید، محمدحسین اکرمی و مسلم اکبری).

--------------------------------------

تعریف رکورد و ثبت پرندگان

و شیوۀ ثبت رکوردهای پرندگان

به روزرسانی: 3 آبان 1400

Last updated: 25 October 2021

تعریف رکورد و ثبت پرندگان

• یک رکورد، به چکیدۀ اطلاعات مهم از ثبت پرندگان با ذکر نام یک گونه پرنده توسط یک یا چند نفر از علاقه‌مندان به پرندگان گفته می‌شود. در هر رکورد، پنج رکن مهم وجود دارد: نام گونه، شمار پرنده دیده‌شده از آن گونه، مکان پایش پرندگان، زمان دیدن پرنده و نام پایشگران اشاره شود.
• ثبت پرندگان، به همۀ گامها از دیدن پرندگان تا شناسایی گونه، یاداشت‌برداری ویژگیهای پرندگان دیده‌شده، تهیه گزارش علمی از آن رکورد، فرستادن خبر و گزارش به طور خصوصی و یا گروههای عمومی، بررسی اهمیت رکورد، اعلام رکورد در سایت‌های معتبر و نیز ثبت اطلاعات هر رکورد در بانک‌های اطلاعاتی معتبر گفته می‌شود.
• اعتبار هر رکورد، بستگی به صرف زمانی دارد که یک پرنده‌نگر برای یافتن و دیدن یک پرنده، استفاده از دانش و تجربه متخصصان در زمینۀ زیست‌شناسی، رفتارشناسی، بوم‌شناسی، یادداشت برداری و گزارش دقیق اطلاعات پرندگان دیده‌شده دارد.
• میزان اعتبار بانک‌های اطلاعاتی و رکوردهای آن نیز، بستگی به صرف زمان برای پرداختن دقیق به همه جنبه‌های شناسایی، تکمیل اطلاعات رکوردها، در نظر گرفتن زیست‌شناسی، رفتارشناسی و بوم‌شناسی گونه و بررسی اهمیت رکوردهای دریافت شده در آن بانک اطلاعاتی دارد.

نکته‌های مهم دربارۀ رکورد و ثبت پرندگان

1. در حال حاضر، در کمیته ثبت پرندگان ایران، ثبت رکوردها در مورد موضوعات زیر انجام می شود: 1- گونه‌های نایاب، 2- گونه‌های کمیاب، 3- گونه‌های جوجه‌آور کمیاب، 4- نخستین ثبت یک گونه برای فهرست پرندگان هر استان، 5- گونه‌های مهم جمعیتی (دربرگیرندۀ گونه‌های در حال کاهش یا در حال افزایش)، 6- گونه‌های تهدیدشده در فهرست سرخ جهانی (آی.یو.سی.ان)، 7- زیرگونه‌های کمیاب و مهم پرندگان، 8- ریخت‌های (مورف‌های) کمیاب در پرندگان، 9- پرندگان دارای دورگه یا ناهنجاری، 10- ثبت زمان رسیدن یا کوچ گونه‌های مهاجر در هر منطقه، 11- ثبت بازیابی حلقه‌ها، و 12- ثبت تهدیدهای و مرگ و میر پرندگان.
2. در هر رکورد، باید به همه پنج رکن مهم هر رکورد اشاره شود. در غیر این صورت، آن رکورد ناقص پنداشته می‌شود. بنابر این، چنانچه رکوردها ناقص باشند، یا پس از پیگیری برای تکمیل اطلاعات یادشده، باز هم کامل نباشند، آن رکورد اعلام نشده و به صورت ناقص بایگانی خواهد شد.
3. برای اشاره به نام گونه، ابتدا باید شناسایی آن پرنده به دقت انجام شده باشد. دربارۀ شناسایی گونه، یا یک پرنده‌نگر خود تجربه کافی برای شناسایی آن گونه را دارد یا از افراد متخصص مربوط به شناسایی پرندگان، یا با مکاتبه خصوصی یا نظرخواهی عمومی در گروه‌های اجتماعی انجام گرفته است.
4. دربارۀ شمار پرنده (با بیان فرد)، تا حد امکان باید تلاش شود تا شمار واقعی پرنده دیده‌شده یا جمعیت واقعی یک گونه در آن منطقه بیان شود. اگر شمار پرندگان زیاد بود، می­توان از شیوه شمارش کل افراد یا برآورد مطمئن (کمترین تعداد مطمئن) استفاده کرد. در مورد گونه­های پنهان­کار، می­توان از شیوۀ برآورد جمعیت از طریق صدا یا آواز و شمار پرندگان به پرواز درآمده استفاده کرد.
5. در مورد استفاده از واژه جفت، باید دقت بیشتری به عمل آید. یک جفت به معنی دو فرد نیست و نیز حتما به معنی یک نر و ماده در کنار هم است. واژه جفت تنها برای رکوردهای جوجه‌آوری کاربرد دارد که نروماده در حال انجام فعالیت‌های جوجه‌آوری باشند. همچنین، چنانچه در زمان بیان جمعیت جوجه آور از واژه جفت استفاده شود، یعنی به همان تعداد نر و ماده دیده شده اند. در غیر این صورت، باید از واژه بالغان استفاده شود.
6. در مورد مکان پایش، چنانچه منطقۀ مورد اشاره نام یک تالاب، جنگل و کوه باشد، می توان از همان نام استفاده کرد. همچنین برای پرندگان دیده‌شده در پیرامون مناطق حفاظت شده سازمان حفاظت محیط زیست، به همان نام منطقه حفاظت شده اشاره می‌شود. در مورد پرندگان دیده‌شده در شهرها، روستاها و پیرامون آنها، به نام همان شهر یا روستا اشاره می‌شود. در مورد پرندگان شکاری یا پرندگانی که مورد شکار و صید قرار می گیرند، نام عمومی یک منطقه بزرگ‌تر کفایت می‌کند.
7. دربارۀ جمعیت گونه‌های مهم، مهم‌ترین هدف، کسب اطلاعات و آمار دربارۀ پراکنش و شمار پرندگان آن گونه در هر منطقه در یک دوره زمانی مشخص است. بنابراین، دانستن بیشترین تعداد از جمعیت یک گونه در هر منطقه در طول یک سال کافی است.
8. دربارۀ زمان دیدن پرندگان در هر رکورد، اگر یک یا چند پرنده در یک مکان خاص تنها در سفرهای یک روزه پرنده‌نگری دیده شده باشند، تنها همان تاریخ اشاره می‌شود. چنانچه، یک پرنده خاص، در چندین روز یا یک دوره مشخص در یک منطقه دیده شود، روزهای دیده‌شدن پرنده یا دوره دقیق حضور آن پرنده، حتی اگر چندماه باشد، در قالب یک رکورد به شمار می‌رود. در پایان، دورۀ حضور پرنده برای محدوده یک سال پوشش داده می‌شود و دوره حضور یک گونه در یک منطقه برای سال بعد، رکورد متفاوت در نظر گرفته می‌شود.
9. در مورد گونه‌های مهاجر اعم از مهاجر عبوری، تابستان­گذران یا زمستان‌گذران، مهم‌ترین نکته ثبت دورۀ حضور آنها یعنی از نخستین روز تا واپسین روز دیده‌شدن آنها در هر منطقه است. بنابر این، ثبت رکورد آنها در یک منطقه و یک سال مشخص طی دوره حضور آن پرنده (پرندگان)، در قالب یک رکورد انجام می شود، مگر اینکه تعداد پرنده آن گونه در یک منطقه، طی یک دوره مشخص در آن سال تغییر کند.
10. در مورد نام پایشگران (پرنده‌نگران)، باید یادآور شد که نام آنها، به ترتیب نام یابندگان و بینندگان آن پرنده (بدون ملاحظه سنی، جنسیتی، شغلی و مرتبه) در آن زمان و مکان مشخص آورده خواهد شد. باید توجه داشت، شخصی که اطلاعات هر رکورد را گزارش می­کند، باید اطلاعات آن را به درست کامل کند و بفرستد و مسئولیت هر گونه خطا یا اشتباهی در ثبت جزییات هر رکورد، بر عهدۀ گزارش کننده اطلاعات آن رکورد است.
11. چنانچه فردی به طور مستقیم در دیدن پرندگان یک رکورد و گزارش شرکت نداشته باشند، به عنوان گزارشگر نامیده می‌شوند، مانند محیط‌بانان و نمایندگان استانی.
12. با توجه به ماهیت ثبت رکوردها، در هیچ یک از رکوردها، در بخش نام پایشگران، به نام انجمن‌ها یا شرکت‌های دولتی یا خصوصی اشاره نمی‌شود.
13. نام انجمن‌ها یا شرکت‌ها، تنها ممکن است برای اعلام رکوردهای اقدامات حفاظتی و با عنوان اقدام کنندگان اشاره شوند.
14. در مورد ثبت گونه های جوجه آور، شمار آشیانه و جفت زادآور پویا مهم است. برای ثبت رکورد گونه هایی که جوجه آور کمیاب یا گونه های با تعداد آشیانه کم هستند، می­توان از شمار آشیانه، تخم و جوجه نیز استفاده کرد.
15. دقت در حفظ آرامش و امنیت پرندگان جوجه آور، از اولویت‌های مهم و اساسی در ثبت رکوردهای پرندگان جوجه­آور است. برخی از گونه ها حتی به دست‌زدن انسان به آشیانه و تخم حساس هستند و به محض لمس انسان، دیگر از آن آشیانه استفاده نخواهند کرد. بنابراین، ضمن مهم بودن ثبت اطلاعات جوجه­آوری، حفظ آرامش پرندگان جوجه­آور نیز در اولویت است. در عین حال، در مورد گونه های جوجه آور، می توان در دوره جوجه آوری تنها به گزارش شمار آشیانه پویا (فعال) پرداخت و پس از پایان دوره فعالیتهای جوجه آوری و اطمینان از پرواز موفق جوجه ها، به بررسی بیشتر در مورد آشیانه ها پرداخت. سفارش می شود که فرستادن اطلاعات رکوردهای جوجه آوری، در پایان موسم جوجه آوری گونه ها، انجام شود.
16. به دلیل رعایت دیدگاه‌های حفاظتی، شمار و جمعیت گونه های مهم از سه خانواده قرقاول، میش­مرغ و شاهین اعلام نمی‌شوند.
17. همچنین به دلیل دیدگاه‌های حفاظتی، رکوردهای پرندگان جوجه آور پرندگان شکاری اعم از عقاب‌ها و شاهین‌ها اعلام نمی‌شوند.
18. گاهی در برخی رکوردها، به جز موارد بالا، توضیح بیشتری مربوط به شناسایی و در صورت نیاز، نام شناسایی کنندگان آن پرنده آورده می‌شود.
19. همچنین ممکن است در پایان هر رکورد، جدید بودن آن گونه برای استان مربوط، وضعیت جسمی یا بیماری پرنده بیان شود.
20. به منظور انتقال درست و مناسب و وسیع‌تر اطلاعات دربارۀ رکوردهای پرندگان، جزییات اطلاعات هر رکورد به دو زبان فارسی و انگلیسی اعلام می‌شود.

سفارش می‌شود که پرنده‌نگران از ایجاد واسطه برای فرستادن عکس‌ها و گزارش‌ها پرهیز نمایند و خود به طور مستقیم گزارش‌ها و ثبت‌های ارزشمند خود را بفرستند. منظور از فرستادن گزارش‌ها به طور مستقیم، یعنی فرستادن عکس و رکوردها ترجیحا در گروه ویژه ثبت پرندگان است یا تحویل گزارش به اعضای کارگروه دریافت گزارش‌ها یا کارگروه شناسایی پرندگان در کمیته ثبت پرندگان ایران انجام می‌شود.

***نکتۀ بسیار مهم***

هر گونه تهمت یا اتهام به فرد یا افراد دیگر بدون پشتوانه، ممنوع است.

***نکتۀ بسیار بسیار مهم***

هر گونه جعل و تقلب در ایجاد رکورد دروغین، اعم از کپی کردن عکس از منابع و سایت‌ها یا افراد دیگر و ثبت آن به نام خود و یا اعلام زمان و مکان غیرواقعی، منجر به محرومیت نامحدود و بدون زمان برای فرد یا افراد درگیر در ایجاد آن رکورد دروغین خواهد شد.

*****

اخبار کمیته ثبت پرندگان ایران

اخبار مربوط به رکوردهای جدید پرندگان ایران شامل مطالب زیر هستند و در صفحه‌های جداگانه این سایت و در پوشه‌های ماهانه شمسی قابل  مشاهده و یا از طریق کادر جستجو قابل بازیابی هستند:

1. اخبار مربوط به به‌‍روزرسانی فهرست‌های پرندگان ایران
2. نخستین رکورد یک گونه جدید در ایران
3. همه رکوردهای گونه های نایاب ایران
4. همه رکوردهای گونه های کمیاب ایران
5. نخستین ثبت یک گونه جدید در یکی از استان‌های کشور
6. نخستین ثبت جوجه آوری یک گونه در ایران
7. همه رکوردهای گونه‌های جوجه‌آور کمیاب در ایران
8. نخستین ثبت جوجه‌آوری یک گونه در هر یک از استان‌های کشور
9. ثبت جمعیت گونه‌های تهدیدشده فهرست سرخ جهانی
10. ثبت پرندگان دورگه یا دارای ناهنجاری
11. ثبت نخستین روز رسیدن و واپسین روز مهاجرت گونه‌ها
12. ثبت هر گونه ویژگی ریخت‌شناسی و رفتار جالب و استثنایی برای هر گونه
13. تغییرهای پذیرفته‌شده دربارۀ رده‌بندی و آرایه‌شناسی همراه با اعلام نام‌های علمی، انگلیسی و فارسی گونه‌ها

برای نخستین ثبت یک گونه در استان‎ها، رکوردهایی که پس از تدوین کتاب اطلس پرندگان ایران (از حدود 50 سال پیش تا تقریبا سال 1390 شمسی) یا بر اساس فهرست‌های معتبر پرندگان که برای هر استان موجود است یا در حال تهیه هستند دیده شوند، در سایت، اعلام خواهند شد.

در مورد پرندگان کمیاب تا به حال چهار مقاله چاپ شده است. همه رکوردهای جدید گونه کمیاب از ابتدای سال 2016 میلادی بر اساس منابع موجود بررسی‌شده و همچنین پس از تایید درستی شناسایی گونه، در سایت کمیته ثبت اعلام خواهند شد.

1. Roselaar C.S. & Aliabadian M. 2009. Review of rare birds in Iran, 1860s–1960s. Podoces 4(1): 1–27.
2. Scott D.A. 2008. Rare birds in Iran in the late 1960s and 1970s. Podoces 3(1/2): 1–30.
3. Khaleghizadeh A., Scott D.A., Tohidifar M., Musavi S.B., Ghasemi M., Sehhatisabet M.E., Ashoori A., Khani A., Bakhtiari P., Amini H., Roselaar C., Ayé R., Ullman M., Nezami B. & Eskandari F. 2011. Rare birds in Iran in 1980–2010. Podoces 6(1): 1–48.
4. Khaleghizadeh A., Sangchooli A., Tohidifar M., Ghasemi M., Musavi S.B., Bakhtiari P., Habibi-Azad A., Ashoori A. & Hasheni A. (2020). Rare birds in Iran during the period 2011–2015. Podoces 15(1–2): 1–12.

--------

حوزه فعالیت‌های اعضای مشاوران اصلی

واپسین به‌روزرسانی: 8 فروردین 1402

کمیته ثبت پرندگان ایران در راستای ساماندهی ثبت رکوردهای پرندگان ایران تشکیل شده است و همۀ فعالیت‌های کمیته ثبت پرندگان ایران در همین راستا و در حوزه ثبت رکوردهای پرندگان ایران خواهد بود. اعضای مشاوران اصلی، مهم‌ترین رکن و هسته مرکزی کمیتۀ ثبت پرندگان ایران به شمار می‌روند. به همین منظور تلاش شد تا چهارچوب کاری اعضای مشاوران اصلی مشخص شود. اعضای مشاوران اصلی از میان پرنده‌شناسان و پرنده‌نگرهایی که دارای شرایط لازم و دانش و تجربه کافی در زمینۀ پرندگان ایران باشند، برگزیده می‌شوند.

در زیر به اهداف کلی کمیته و حوزه اختیارات اعضای مشاوران اصلی پرداخته می‌شود.

1. تعیین سیاست‌های کلی، وظایف، حدود اختیارها، چهارچوب‌ها و حوزه کاری در کمیته ثبت پرندگان ایران در قالب اساسنامه.
2. نظارت بر فعالیت‌های کلی کمیته ثبت پرندگان ایران.
3. ایجاد و تغییر ساختارهای کلی و کارگروه‌های ویژه درون کمیته.
4. تعیین حداکثر تعداد اعضا برای همه بخش‌ها و کارگروه‌های کمیته.
5. برگزیدن یک نفر از میان خود به عنوان هماهنگ کنندۀ و دبیر کمیته ثبت پرندگان ایران.
6. عضویت هماهنگ‌کننده و دبیر کمیته در همه کارگروه‌ها برای نظارت بر حسن اجرای کار در کارگروه‌ها و ارتباط همیشگی با دبیر همۀ کارگروه‌ها.
7. گزینش افراد شایسته برای افزوده شدن به اعضای اصلی از میان داوران شناسایی کمیته و یا در صورت نیاز از میان پرنده‌شناسان باتجربه ایران.
8. مشارکت در رای‌گیری برای گزینش افراد شایسته برای افزوده شدن به فهرست داوران شناسایی، همراه با رای داوران فعال و کنونی شناسایی.

*****

شیوه‌نامۀ استاندارد برای کارگروه دریافت گزارش‌های پرندگان

تازه‌ترین به‌روزرسانی: 29 مهر 1400

نخستین گام برای ثبت رکوردهای ارزشمند پرندگان، دریافت همه گزارش‌ها و رکوردهای باارزش پرندگان و سپس بررسی اولیه برای ادامه فرآیند ثبت آن‌ها است. در زیر به شیوه گردآوری و بررسی اولیه گزارش‌ها اشاره می‌شود.

شیوه‌نامۀ دریافت و بررسی گزارش‌های پرندگان

1. آماده کردن فهرست گونه‌ها برای ثبت پرندگان: این فهرست‌ها عبارتند از: گونه‌های نایاب ایران، گونه‌های کمیاب ایران، گونه‌های مهم جمعیتی، زیرگونه‌های مهم، گونه‌های جوجه‌آور کمیاب، فهرست حفاظتی پرندگان ایران و فهرست پرندگان استان‌ها. این فهرست‌ها به طور پیوسته به‌روزرسانی می‌شوند.
2. گزینش گونه‌های ارزشمند برای اعلام رکوردها: در این گام، با توجه به اهمیت و آخرین وضعیت گونه‌ها، گونه‌هایی که رکوردهای آن‌ها در سایت اعلام خواهند شد، مشخص می‌شوند.
3. کارگروه دریافت گزارش‌های پرندگان و اعضای آن، گزارش‌ها و رکوردهای پراکنده در کتاب‌ها، سایت‌ها، شبکه‌های اجتماعی و گزارش‌ها و خبرهای دیداری-شنیداری را به این کارگروه خواهند فرستاد.
4. پرنده‌نگران و پایشگران سراسر کشور می توانند گزارش‌ها و رکوردهای خود را به طور مستقیم به هر یک از اعضای این کارگروه یا به نمایندگان استانی کمیته ثبت و یا گروه ویژه‌ای که برای ثبت پرندگان در مهم‌ترین شبکه اجتماعی رایج در هر دوره وجود دارد، بفرستند.
5. در زمان گردآوری رکوردها و گزارش‌ها تلاش می‌شود تا پنج رکن اصلی هر رکورد، یعنی نام گونه، شمار پرنده، زمان پایش، مکان پایش و نام پایشگران به طور درست و کامل دریافت شود.
6. رکوردهایی که پنج رکن یک رکورد را دارا باشند، رکورد کامل محسوب می‌شوند اما رکوردهای ناقص تا زمان تکمیل اطلاعات از طریق فرد پایشگر یا گزارشگر پیگیری خواهند شد.
7. تلاش می‌شود تا همه رکوردها برای اثبات درستی آن‌ها، دارای عکس مربوط به همان رکورد باشند. نیاز است تا عکس‌های دریافت‌شدۀ هر رکورد، قابل شناسایی و تاییدکننده گونه گزارش شده باشند.
8. رکوردهایی که دارای پنج رکن کامل باشند و شناسایی پرندگان در عکس آسان باشد، به شرط قرار داشتن در فهرست گونه‌های قابل اعلام، در سایت کمیته ثبت پرندگان اعلام خواهند شد.
9. برای برخی گزارش‌ها، ممکن است تعداد عکس‌ها کم یا با کیفیت پایین یا از زاویه‌های نامناسب باشند که ویژگی‌های کلیدی در عکس‌ها دیده نشود. چنانچه شناسایی پرنده دشوار باشد، و عکس‌ها و کیفیت آن‌ها ناکافی باشد، آن رکورد اعلام نخواهد شد و به عنوان رکوردهای مشکوک و شناسایی‌نشده بایگانی خواهد شد.
10. چنانچه شناسایی یک گونه دشوار باشد، یا برای گونه‌هایی که ممکن است افزودن آن‌ها در فهرست کشور و استان‌ها چالشی باشد مانند گونه‌های قفسی. چنین گزارش‌هایی، برای ادامه فرایند تصمیم‌گیری برای چگونگی ثبت آن‌ها، در کارگروه داوران شناسایی پیگیری خواهند شد.

*****

شیوه‌نامۀ استاندارد برای کارگروه داوران شناسایی

تازه‌ترین به‌روزرسانی: 29 مهر 1400

ثبت پرندگان نیاز به دقت ویژه‌ای دارد. گزارش‌های دریافتی درباره پرندگان ایران، ابتدا در کارگروه دریافت گزارش‌های پرندگان بررسی می‌شوند سپس، برخی گزارش‌های پرندگان که نیاز به بررسی دقیق‌تر و کار کارشناسی دارد، با گروه بزرگتری از پرنده‌نگران برجسته کشور در کارگروه داوران شناسایی بررسی می‌شود. در زیر به شیوۀ بررسی گزارش‌های چالشی پرندگان اشاره می‌شود.

1. شناسایی‌ها در راستای هدف‌های چندگانه ثبت پرندگان و فهرست‌های اعلام‌شده گونه‌ها پیگیری خواهد شد. این فهرست‌ها عبارتند از: گونه‌های نایاب ایران، گونه‌های کمیاب ایران، گونه‌های مهم جمعیتی، زیرگونه‌های مهم، گونه‌های جوجه‌آور کمیاب، فهرست حفاظتی پرندگان ایران، فهرست پرندگان استان‌ها. این فهرست‌ها به طور پیوسته به‌روزرسانی می‌شوند.
2. کارگروه داوران شناسایی خود به دو بخش تقسیم می‌شود: "داوران شناسایی کشوری" و "داوران شناسایی فرامرزی".
3. گزارش‌های چالش‌برانگیز پس از بررسی در کارگروه دریافت گزارش‌های پرندگان، برای ادامه فرآیند بررسی، در "کارگروه داوران شناسایی کشوری" بررسی خواهند شد.
4. اعضای "کارگروه داوران شناسایی کشوری" می‌توانند گزارش‌های پراکنده مهم و چالشی را بدون فرستادن در کارگروه دریافت گزارش‌ها، به طور مستقیم در کارگروه شناسایی مطرح بفرمایند.
5. گزارش‌هایی که به کارگروه داوران شناسایی فرستاده می‌شوند، تا حد امکان باید کامل باشند و در صورت امکان عکس‌ها از زاویه‌های مختلف و برای گونه‌هایی که عکس پرواز نیاز است، عکس‌های مورد نیاز همراه با متن گزارش و جزییات رکورد فرستاده شود. بنابر این، بهتر است که عکس‌ها همراه با توضیح کافی فرستاده شوند.
6. اعضای داوران شناسایی کشوری، به بحث و تبادل نظر دربارۀ رکوردهای دشوار و مشکوک خواهند پرداخت و دیدگاه آن‌ها در یک بازۀ یک هفته (هفت روز) دریافت خواهد شد.
7. اعضای داوران ممکن است حتی به علت کیفیت پایین عکس‌ها، نبود عکس‌های مناسب برای یک گونه و از زاویه‌های مختلف و همچنین نداشتن توضیح کافی توسط پایشگران، رکوردی را نپذیرند.
8. چنانچه دو سوم اعضا پاسخ دهند و دو سوم از دیدگاه‌ها در مورد شناسایی یک گونه توافق داشته باشند، آن دیدگاه می‌تواند به عنوان نتیجه نهایی اعلام شود.
9. اگر دیدگاه اعضا با توافق بالا نباشد (تا حدود 50 درصد اعضای شرکت کننده)، گزارش و عکس‌های آن برای داوران شناسایی فرامرزی فرستاده خواهد شد.
10. دیدگاه اعضای داوران شناسایی فرامرزی نیز، در یک یک هفته (هفت روز) دریافت خواهد شد.
11. پس از دریافت دیدگاه‌های داوران فرامرزی، اگر مجموع رای داوران کشوری و فرامرزی منجر به حدود توافق دو سوم برسد، آن نتیجه به عنوان نتیجۀ نهایی اعلام خواهد شد.
12. پس از دریافت دیدگاه‌های داوران فرامرزی، اگر باز هم نتیجه توافق حدود 50 درصد اعضای شرکت کننده باشد، به عنوان گزارش مشکوک نتیجه‌گیری شده و نمی‌تواند اعلام شود.
13. در موارد استثناء، دیدگاه حتی یک یا دو متخصص برجسته خارجی در زمینۀ گروه خاصی از پرندگان مانند پرندگان شکاری و سسک‌ها می‌تواند تعیین کننده باشد و اعلام شود.
14. در حقیقت آن چیزی که بیشتر از هر چیز مهم است، رسیدن به پاسخ درست با اطمینان نسبی است. بنابر این، همه شیوه‌ها و فرآیندها نیز باید در همین راستا باشند. رکوردهایی که به اطمینان نسبی برای اعلام کردن رسیده باشند، در سایت کمیته ثبت پرندگان اعلام خواهند شد.
15. برای گونه‌هایی که ممکن است افزودن آن‌ها در فهرست کشور و استان‌ها چالشی باشد، مانند گونه‌های قفسی. چنین گزارش‌هایی، باید برای فرایند تصمیم‌گیری در کارگروه داوران شناسایی بررسی شوند.
16. همه رکوردهای اعلام شده در گذشته، می‌توانند دوباره به چالش کشیده شده و یک بار دیگر دوباره بررسی و نتیجه‌گیری شوند.

*****

شیوه‌نامۀ استاندارد برای کارگروه آرایه‌شناسی

تازه‌ترین به‌روزرسانی: 8 شهریور 1400

با توجه به اهمیت کاربرد رده‌بندی و آرایه‎‌شناسی درفهرست‌های پرندگان ایران، کارگروه ویژه‌ای به نام کارگروه "آرایه‌شناسی پرندگان ایران" ایجاد شد. هدف این کارگروه، انجام بحث‌های تخصصی دربارۀ تغییرهای آرایه‌شناختی همراه با نام لاتین و انگلیسی پرندگان ایران است.

      با هدف روشمندی بهتر فرآیندها، اصول و معیارهای زیر برای آرایه‌شناسی پرندگان ایران پیروی خواهند شد.

1. به منظور هماهنگی همیشگی، از میان چک‌لیست‌های معتبر جهانی، یک چک‌لیست جهانی به عنوان چک‌لیست پایه برگزیده می‌شود و فهرست‌های پرندگان ایران از آن پیروی می‌شوند.
2. ترتیب آرایه‌ها به‌ویژه رده‌بندی کلان و میانی (از رده تا تبار) بر پایۀ آخرین تغییرهای انجام شده در آخرین نسخۀ چک‌لیست پایۀ جهانی خواهد بود.
3. شیوۀ نوشتن پیشوندها و پسوندها در نام‌های لاتین بر پایۀ واپسین نسخه چک لیست جهانی پایه خواهد بود.
4. شیوۀ جدانویسی و پیوسته‌نویسی نام‌های انگلیسی بر پایۀ واپسین نسخه چک لیست جهانی پایه خواهد بود.
5. در زمینۀ تفکیک و ادغام سرده‌ها و گونه‌ها، ضمن پیروی کلی از چک‌لیست پایه، پذیرش آن توسط چک‌لیست‌های جهانی دیگر نیز پایش خواهد شد.
6. برای تغییر نام لاتین سرده‌ها، در صورت ناهمخوانی میان چک‌لیست پایه و چک‌لیست‌های جهانی دیگر، یک دورۀ زمانی ششماهه درنگ خواهد شد و در صورت ادامه تغییر در چک لیست پایه، آن تغییر  در فهرست پرندگان ایران انجام خواهد شد.
7. برای شمار اندکی از گونه‌ها که ممکن است نام لاتین یک گونه با چک‌لیست‌های جهانی دیگر همخوانی نداشته باشد، تا زمان پذیرش تغییر در چک‌لیست‌های جهانی دیگر درنگ خواهد شد.
8. چنانچه یک گونه دارای دو نام انگلیسی رایج باشد، برای تعداد محدودی از گونه ها می‌توان نام انگلیسی رایج دیگر را در درون پرانتز آورد.
9. برای نام انگلیسی گونه‌ها، به تعداد بسیار محدود می‌توان نام انگلیسی یک گونه در چک‌لیست‌های جهانی دیگر را با ذکر دلیل‌های اولویت داد.

*****

شیوه‌نامۀ استاندارد برای کارگروه زبان‌شناسی و واژه‌گزینی

واپسین به‌روزرسانی: 6 شهریور 1400

با توجه به لزوم اهمیت و دقت در به کاربردن نام درست و فارسی برای پرندگان ایران، کارگروه ویژه‌ای به نام کارگروه "زبان‌شناسی و واژه‌گزینی فارسی" (برای پرندگان) با همکاری متخصصان مرتبط از رشته‌های زبان‌شناسی و گویش‌های ایرانی به همراه پرنده‌شناسان ایجاد شد. هدف این کارگروه، انجام بحث‌های تخصصی و موشکافانه برای واژه‌شناسی و ریشه‌شناسی نام‌های پرندگان، کاربرد نام‌های پرندگان در زبان و ادب فارسی، کاربرد نام‌های پرندگان در گویش‌های ایرانی و نیز کاربرد نام‌های پرندگان در منابع پرنده‌شناسی است.

با توجه به نیاز به دقت کافی برای ارزیابی پیشنهادها دربارۀ واژه‌شناسی، ریشه‌شناسی، بررسی گویش‌ها و منابع تخصصی دربارۀ نام‌های پرندگان توسط اعضای کارگروه، در هر بازۀ زمانی تنها یک نام بررسی خواهد شد. بازۀ زمانی مورد نیاز برای بررسی واژه‌ها نیز از طرف اعضای کارگروه تعیین خواهد شد. سپس با انجام ارزیابی و تحلیل‌های مورد نیاز، بهترین نام‌ها برای پرندگان برگزیده و نتیجۀ برآیند دیدگاه‌ها و رای اعضا به آگاهی همگان خواهد رسید.

با هدف روشمندی بهتر فرآیندها، اصول و معیارهای زیر برای نام‌گذاری گروه‌های پرندگان پیروی خواهند شد.

1. اولویت و گزینش نام فارسی پرندگان بر پایۀ واژگان زبان فارسی خواهد بود.
2. تا اندازۀ ممکن، همه خانواده‌ها و گروه‌های پرندگان ایران دارای نام فارسی خواهند بود که تاکید بیشتر بر نام فارسی در آرایه‌های بالاتر از سطح گونه است.
3. کاربرد نام فارسی به ترتیب اولویت برای آرایه‌ها در سطح رده‌بندی کلان مانند راسته و خانواده و پس از آن برای سرده خواهد بود. در مورد سرده‌هایی که در جهان یا ایران تک‌گونه‌ای هستند، نیز اولویت با گزینش نام فارسی درست است.
4. تلاش می‌شود که تا اندازۀ ممکن، نام‌های گزینش‌شده با نام‌های پیشین اعلام‌شده از طرف فرهنگستان زبان فارسی هماهنگ باشند.
5. چنانچه گروه پرنده‌ای دارای دو نام باشد، نام فارسی و درست‌تر در اولویت خواهد بود.
6. چنانچه گروه پرنده‌ای دارای دو نام باشد ولی هر نام دارای شمار قابل توجهی کاربر باشند، هر دو نام حفظ با کاربرد نام دوم در پرانتز خواهند شد.
7. در مورد گروه‌هایی از پرندگان که دارای چند گونه هستند، کاربرد نام مشترک برای همه گونه‌های آن گروه توصیه می‌شود. این رویه، افزون بر ایجاد مقایسه میان گونه‌های مشابه، برای یافتن زودتر نام گونه‌ها در فرهنگ‌ها و بانک‌های اطلاعاتی نیز کمک خواهد کرد.
8. چنانچه گروه پرنده‌ای، دارای چندین نام فارسی باشد، حذف نام‌های نادرست با ذکر دلیل‌ها و توضیح مورد نیاز اعلام خواهد شد.
9. برای برخی از گروه‌های پرندگان، نام‌آوا می‌تواند به عنوان نام رسمی به کار رود مانند کوکو، یاکریم، پیغو، هدهد و سسک چیف‌چاف.
10. برای برخی از نام‌های گروه‌ها، با افزودن پسوند تصغیر "ک" پس از نام تک‌واژه، واژه ترکیبی واژگونه یا اسم فاعلی به دست می‌آید مانند گاوچرانک، بادخورک، پاشلک، طاووسک، دودوک، ماهی‌خورک، زیرآبروک، چرخ‌ریسک، دم‌جنبانک و چکاوک.
11. برخی از نام‌ها صفت فاعلی (پس از حذف پسوند صفت‌ساز "نده") کوتاه شده‌اند مانند زنبورخوار، مگس‌گیر، دارکوب و سنگ‌گردان.
12. برای نام‌های ترکیبی گروه‌های پرندگان، اولویت با ساختار ترکیب وارونۀ صفت و اسم خواهد بود مانند مارگردن، میش‌مرغ، عروس‌غاز، کفچه‌نوک، زنگوله‌بال، سنگ‌چشم، زردپره، سبزقبا، سیاه‌خروس، سیاه‌اردک، قره‌قار، شاه‌بوف، شاه‌طوطی و گیلانشاه.
13. برای شمار اندکی از نام‌های ترکیبی، به شیوه چسباندن و کوتاه‌کردن آنها به کار می‌رود مانند بال‌لاکی، خروس‌کُلی و کمرکُلی.
14. برای نام فارسی گروه‌هایی که در نام ترکیبی آنها، به نام پرنده آشناتری اشاره شده باشد، نام پرنده آشنا به عنوان واژه نخست می‌آید مانند پرستودریایی، کوکوسیاه.
15. در صورت وجود نام‌واژۀ فارسی برای گروهی از پرندگان از زبان پهلوی تاکنون و به کار رفتن آن در تاریخ زبان و ادب فارسی (به‌ویژه شاعران)، آن نام بر دیگر نام‌ها اولویت دارد.
16. چنانچه در گذشته، نام‌واژه‌های درست فارسی برای گروهی از پرندگان در کتاب‌های پرنده‌شناسی پیشنهاد شده باشد، از میان همۀ آنها بهترین نام برگزیده خواهد شد. گزینش نام به ترتیب زمان چاپ آنها خواهد بود، یعنی نام‌هایی که زودتر اعلام و چاپ شده باشند، در اولویت هستند.
17. در صورتی که نامی فارسی برای گروهی از پرندگان در تاریخ زبان و ادب فارسی وجود داشته باشد و جمعیتی از گویشوران نیز در برخی از گویش‌های ایرانی، در حال به کار بردن آن نام باشند، آن نام بر دیگر نام‌ها اولویت دارد.
18. برخی از پرندگان دارای نام‌واژۀ عربی رایج در زبان فارسی هستند. با توجه به کاربرد گسترده این نام‌ها که دارای ریشۀ زبانی نزدیک‌تری به زبان فارسی است، می‌توانند به عنوان وام‌واژه در زبان فارسی به کار گرفته شود مانند غواص، حواصیل، قمری، هدهد و غراب.
19. چنانچه گروهی از پرندگان، دارای نام فارسی نباشد، همچنین گویشورانی در گویش‌های ایرانی نداشته باشد و واژه عربی رایج در زبان فارسی نداشته باشد، تا زمانی که واژه فارسی مناسب برای آن برگزیده نشود، همان نام انگلیسی یا خارجی می‌تواند به کار رود مانند مرگوس، پلیکان، فلامینگو، باکلان، بوبی، بالابان، اگرت، گلاریول، بوچانگا و پیپت.
20. برای نام‌های نافارسی، تلاش خواهد شد تا با روندی آرام، نام فارسی نو که نمایانگر یا یادآور ویژگی‌های آن پرندگان باشد، برگزیده شود.
21. چنانچه نام‌واژه‌های پیشین یک گروه از پرندگان، به درستی نمایانگر ویژگی‌های آن پرنده نباشد، تلاش می‌شود تا یک نام‌واژۀ نو ساخته شود.
22. برای ساخت واژه‌های ترکیبی در برگزیدن نامی نو، باید از قانون‌های دستور زبان فارسی پیروی شود.
23. تلاش می‌شود تا تغییر نام‌ها تدریجی و با فاصلۀ زمانی انجام شود تا امکان تطابق‌پذیری خوانندگان با آن تغییرها بیشتر شود.
24. شیوۀ جدانویسی و پیوسته‌نویسی واژه‌ها نیز بر پایۀ واپسین ویرایش دستور زبان فارسی که از طرف فرهنگستان زبان فارسی اعلام می‌شود، خواهد بود.
25. برخی از نام‌های کنونی، گونۀ عربی‌شده هستند یعنی واژه‌ای فارسی به زبان عربی رفت، سپس با حروف عربی دوباره به زبان فارسی برگشته است. برای کاهش حجم تغییرها و کاستن از نگرانی در میان پرنده‌نگرهای کشور، پس از پایداری تغییرهایی که در سال‌های گذشته رخ داده‌اند، برگرداندن نام‌های عربی‌شده به گونۀ پارسی اصیل آن، در آینده انجام خواهد شد.

*****

شیوه‌نامۀ استاندارد برای کارگروه نام‌گذاری گونه‌ها

واپسین به‌روزرسانی: 24 تیر 1400

تعیین نام فارسی برای پرندگان و دیگر گروه‌های جانوری، یکی از نکته‌های مهم برای ثبت پرندگان می‌باشد. به همین منظور، کارگروه ویژه‌ای برای ساماندهی نام فارسی گونه‌ها تشکیل شده است. در زیر به معیارها و اصول کلی که برای نام‌گذاری فارسی گونه‌ها به کار می‌روند، پرداخته می‌شود.

1. نام یک گونه، تا حد امکان باید دربرگیرندۀ ویژگی‌های هر دو جنس (هم نر و هم ماده) یا افراد بالغ و نابالغ آن گونه باشد.
2. در نام گذاری‌ها، به ترتیب اولویت، ویژگی‌های پایدار ریخت‌شناسی (مورفولوژی) یا رفتار، زیستگاه و پراکنش و سپس نام منطقه جغرافیایی یا کشور مد نظر قرار خواهند گرفت.
3. نام هر گونه، باید بتواند در کمترین زمان، ویژگی‌های ریخت‌شناسی، رفتار، یا حداقل زیستگاه یا پراکنش آن گونه را به ذهن متبادر سازد. بنابر این، نام‌هایی که بلافاصله پس از دیدن یک گونه، هیچ یک از این‌ها را تداعی نکنند، می‌توانند اصلاح شوند. این کار، باعث ثبت درست و سریع پرندگان و جلوگیری از سردرگمی در ثبت گونه‌ها خواهد شد.
4. تنها تعداد اندکی از پرندگان منحصر به فرد ممکن است دارای نام تک‌کلمه‌ای باشند (مانند دارخزک و دیوارخزک).
5. در گونه‌های دارای نام دوبخشی، نام بخش نخست برای نام گروهی از پرندگان هم‌جنس یا هم‌خانواده و نام دوم برای تعیین نام گونه در میان دیگر گونه‌های نزدیک خواهد بود.
6. در نام‌های دوبخشی، بخش دوم برای نام ویژۀ یک گونه است.
7. شیوه رایج برای نام مشترک به کار بردن ساختار صفت + اسم است.
8. برای نام اختصاصی گونه‌ها ساختار رایج کاربرد اسم + صفت است.
9. در صورت امکان، بهتر است که نام گونه‌ها بیش از دو کلمه نباشد.
10. نام‌های ترکیبی باید تا حد امکان کوتاه باشند.
11. در مورد برخی گونه‌ها، نام بخش نخست ممکن است خود یک کلمه ترکیبی باشد (مانند سنگ‌چشم) یا حتی دارای دو نام باشد که دارای گونه‌های مشابه در درون یک گروه هستند (مانند عقاب خالدار). در برخی موارد، نام تعیین‌کننده گونه نیز واژه ترکیبی است مانند سرحنایی، گلوسرخ، چشم‌سفید.
12. در مورد گونه‌هایی که بخشی از یک گروه از پرندگان مشابه باشند، استفاده از نام مشترک برای همه گونه‌های آن گروه توصیه می‌شود.
13. در نام‌های دوکلمه‌ای، نام فارسی گونه همانند شیوه نام‌گذاری انگلیسی و علمی باید صفت باشد. در نام گونه‌هایی که از نام یک منطقه جغرافیایی استفاده شده باشد، با افزودن حرف "ی" به آخر آن نام، تبدیل به صفت خواهد شد مانند خزری و مدیترانه‌ای. در نام گونه‌هایی که در آن‌ها نام منطقه جغرافیایی به کار رفته باشد و حرف آخر آن به "ی" ختم شود، نام مورد نظر به همان شکل نوشته می‌شود مانند "درنای سیبری". در مورد نام فارسی زیرگونه‌ها، چنانچه نام منطقه جغرافیایی دوکلمه‌ای باشد، برای کوتاه کردن نام فارسی پسوند صفت حذف خواهد شد مانند خاورمیانه، غرب آسیا، آسیای میانه.
14. در مورد آوردن نام‌ها در درون پرانتز، برای کوتاه‌کردن نام‌ها، پرانتزها تنها برای نام گروه یا نام تعیین‌کننده گونه اشاره خواهند شد.
15. نام‌های تک‌کلمه‌ای که نام مشترک برای دو یا چند گونه باشند، چون در زمان ثبت گونه‌ها ممکن است سبب بروز خطا شوند، نمی‌توانند به تنهایی برای نام‌گذاری یک گونه به کار بروند. در چنین مواردی، شنونده خواهد پرسید کدام گونه (مانند بوتیمار، سپس کدام بوتیمار؟، بزرگ یا کوچک). استثناهایی هم برای چند گونه وجود دارد که اگر تنها یک گونه دیگر با نام مشترک وجود داشته و آن گونه دوم خیلی کمیاب باشد مانند سنقر تالابی.
16. در مورد نام‌هایی که دارای نام فارسی قبلی بوده و از زمان چاپ کتاب پرندگان ایران (اسکات و همکاران 1354) به صورت رایج استفاده می‌شدند، همان نام‌ها حفظ خواهند شد اما نام جدید در درون پرانتز آورده می‌شود.
17. چنانچه یک گونه دارای دو نام فارسی باشد، نام رایج تر آن در اولویت قرار خواهد گرفت. بنابر این، نام‌های دوم هر گونه که هنوز رایج هستند، پس از نام معمول آن گونه و در درون پرانتز افزوده خواهند شد.
18. در نام‌گذاری گونه‌ها تا حد امکان نام‌های رایج فارسی برگزیده خواهد شد.
19. نام‌هایی که کمتر رایج هستند، به تدریج از فهرست پرندگان ایران حذف خواهند شد.
20. واژه‌ای که برای نام گونه برگزیده می‌شود، در صورت امکان در میان کل پرندگان ایران از تکرار زیادی برخوردار نباشد. بنابر این، در نام‌گذاری‌های جدید، بر تنوع واژگان غنی فارسی بیشتر تلاش خواهد شد.
21. نام‌هایی که ویژگی اشتباهی را به پرنده‌ای منتسب کنند، حذف یا اصلاح خواهند شد (مانند غاز پاخاکستری).
22. با توجه به تغییرات اقلیمی و گسترش فعالیت‌های پرنده‌شناسی و همچنین ثبت برخی گونه‌ها در بخش‌های مختلف ایران، تلاش می‌گردد که از پسوندهای جنوبی، شمالی، شرقی، غربی و نظایر آن به طور محدود به کار رود.
23. در نام‌گذاری گونه‌های جدید، نام گونه باید به نحوی انتخاب شود که با نام گونه‌های دیگر از پرندگان آن گروه دچار اشتباه نشود.
24. در نام‌گذاری پرندگان، تلاش می‌شود که تا حد امکان نام‌های فارسی و انگلیسی با یکدیگر همخوانی داشته باشد.
25. در صورت مطابقت نام‌های علمی و انگلیسی، از نام مناطق و کشورهای دیگر در نام فارسی گونه‌ها نیز استفاده خواهد شد.
26. برای گونه‌هایی که هم در نام انگلیسی و هم در نام علمی گونه نام یک دانشمند، منطقه یا کشور آورده شده باشد، اگر نام فارسی رایج آن هم شبیه نام‌های انگلیسی و علمی باشد، برای ثبت آسان‌تر گونه، به همان شیوۀ رایج عمل خواهد شد مانند کاکایی ارمنی و سهره مغولی.
27. تلاش شده است تا فهرست نام انگلیسی و فارسی زیرگونه‌ها هم تهیه شود. با توجه به اینکه زیرگونه‌ها، نژاد جغرافیایی هستند، به منظور تعیین نام مناسب برای زیرگونه‌ها، چنانچه نام تعیین کننده گونه برای زیرگونه‌های آن مناسب نباشد، نام تعیین‌کنندۀ گونه برای این منظور اصلاح می‌شود مانند نام فارسی گونۀ دارکوب سوری که دارای زیرگونه‌های بلوچی و ماوراء قفقاز است که امکان کاربرد دارکوب سوری را سلب می‌کند. بنابراین، نام پیشین آن یعنی دارکوب باغی استفاده می‌شود.

*****

معیارهای گزینش افراد در کمیته ثبت پرندگان ایران

به منظور شفاف سازی و یکسان سازی روند فعالیت­ها در کمیته ثبت پرندگان ایران، برای عضویت افراد در بخش­های مختلف این کمیته، بر اساس معیارهای زیر عمل می شود.

الف- نمایندگان استانی

نمایندگان استانی افرادی هستند که:

1. دارا بودن حداقل 20 سال سن.
2. دارای حداقل سه سال تجربه میدانی پرنده‌نگری در استان مورد نظر برای نمایندگی.
3. ثبت حدود 50 درصد از گونه‌های پرندگان آن استان.
4. ارتباط مناسب با افراد فعال در زمینۀ پرنده‌نگری در استان مورد نظر برای نمایندگی.
5. ارسال رکوردهای جدید از آن استان.
6. گردآوری رکوردها و گزارش‌های پرندگان برای به‌روزرسانی فهرست گونه‌ها، وضعیت و پراکنش گونه‌ها در آن استان.

ب- اعضای گروه داوران باتجربۀ کشوری برای شناسایی پرندگان ایران

اعضای کارگروه داوری شناسایی پرندگان افرادی هستند که:

1. دارای حداقل 30 سال سن.
2. دارای حداقل 10 سال تجربه پرنده‌نگری در کشور.
3. اجرای سفرهای زیاد پرنده‌نگری و پرنده‌شناسی در سراسر کشور.
4. مشاهده میدانی حداقل 60 درصد (حدود 333 گونه) از گونه‌های پرندگان ایران.
5. مستقل به رای در شناسایی پرندگان.
6. پاسخ‌های به‌هنگام در مورد شناسایی پرندگان مشکوک.
7. ارائه دلایل و کلیدهای شناسایی در زمان شناسایی عکس‌ها و گزارش‌های مشکوک.
8. پاسخ درست به شناسایی در حداقل 75 درصد موارد.
9. داشتن دانش و تجربه کافی در زمینه شناسایی پرندگان ایران.
10. ارتباط مناسب با افراد فعال در زمینه پرنده‌نگری در ایران.
11. مقبولیت عمومی و داشتن نقش پرنده‌نگر باتجربه در میان دیگر پرنده‌نگران ایران (ارجاع به آن افراد برای شناسایی).
12. ارتباط مناسب با دیگر افراد گروه داوری شناسایی در کمیته ثبت پرندگان ایران

ج- اعضای گروه داوران باتجربه فرامرزی برای شناسایی پرندگان

پرنده شناسان با تجربه خارجی که در زمینه شناسایی پرندگان ایران و جهان دارای تجربه‌های سودمندی باشند، به عنوان اعضای داوران فرامرزی برای شناسایی پرندگان ایران برگزیده خواهند شد و در زمان لازم از آنها درخواست همکاری می‌شود.

د- اعضای مشاوران اصلی کمیته ثبت پرندگان

اعضای مشاوران اصلی کمیتۀ ثبت پرندگان افرادی هستند که:

1. دارای حداقل سن 35 سال.
2. دارای حداقل 15 سال تجربه در زمینۀ فعالیت‌های پرنده‌نگری و پرنده‌شناسی.
3. ثبت میدانی حداقل 60 درصد (حدود 333 گونه) از گونه‌های پرندگان ایران.
4. دارای دانش مناسب در زمینۀ ریخت‌شناسی، زیست‌شناسی، بوم‌شناسی و حفاظت پرندگان ایران.
5. ارتباط مناسب با افراد کوشا در زمینۀ پرنده‌نگری در ایران.
6. داشتن مقبولیت عمومی در میان پرنده‌نگران ایران.
7. هماهنگی و ارتباط پیوسته با دبیر و هماهنگ‌کنندۀ کمیتۀ ثبت پرندگان ایران.
8. گردآوری رکوردهای جدید و جالب در مورد پرندگان ایران از سطح کشور برای به‌روزرسانی فهرست گونه‌ها، وضعیت و پراکنش گونه‌ها در ایران.

ه- اعضای کارگروه آرایه‌شناسی

این کارگروه متشکل از پرنده‌شناسان و پرنده‌نگران باتجربۀ کشور است که شناخت کافی از رده‌بندی پرندگان ایران و جهان داشته باشند.

1. دارا بودن حداقل مدرک کارشناسی در رشته‌های زیست‌شناسی، جانورشناسی یا محیط زیست
2. دارا بودن یافته‌های علمی مستند در زمینۀ آرایه‌شناسی و رده‌بندی
3. دارابودن تجربه آموزشی و ترویجی در زمینۀ آرایه‌شناسی و رده‌بندی
4. دارای تجربه علمی و میدانی در زمینۀ شناسایی پرندگان
5. دارا بودن حداقل 30 سال سن

و- اعضای کارگروه زبان‌شناسی و واژه‌گزینی

این کارگروه متشکل از تخصص‌ها و گرایش‌های مرتبط به واژه‌شناسی، ریشه‌شناسی و گویش‌شناسی، کاربرد نام پرندگان در ادبیات و فرهنگ فارسی و کاربرد نام پرندگان در منابع تخصصی با گرایش پرنده­شناسی است. اعضای این کارگروه باید دارای مدرک یا گواهی زبان‌شناسی فارسی، یا دارای کتاب‌ها و مقاله‌هایی در زمینۀ زبان و فرهنگ فارسی، یا دارای پیشینۀ پژوهشی در زمینۀ ریشه‌یابی نام‌ها و واژگان فارسی پرندگان و یا نام‌های پرندگان در گنجینۀ گویش‌های ایرانی باشند. برای حفظ ترکیب و استحکام کارگروه و نیز رعایت اعتدال، از هر گرایش تنها یک یا دو متخصص عضو خواهد شد.

ز- اعضای کارگروه نام‌گذاری گونه‌ها

این کارگروه متشکل از پرنده‌شناسان و پرنده‌نگران باتجربۀ کشور با شرایط زیر است.
1- داشتن حداقل 30 سال سن

2- داشتن حداقل تحصیلات دانشگاهی کارشناسی

پرنده‌شناسان و پرنده‌نگرهای دارای حداقل 10 سال تجربه پرنده‌نگری

3- دارای دانش و تجربه کافی در زمینۀ نام‌های فارسی پرندگان ایران

ح- گروه مشاوران ناپیوسته

پرنده شناسان با تجربه داخلی و خارجی که در زمینه های مختلف پرندگان ایران (اعم از رده بندی، نامگذاری، شناسایی، پراکنش، جمعیت، بوم‌شناسی و حفاظت) دارای تجربیات مناسب هستند، به عنوان مشاوران کمیته ثبت پرندگان ایران انتخاب خواهند شد و به علت کمبود وقت، در زمان لازم با کمیته ثبت پرندگان ایران همکاری می نمایند.

---------